Cung Tiến - Cánh Hạc Về Trời
http://www.dslamvien.com/2022/06/cung-tien-canh-hac-ve-troi.html
Vương Trùng Dương
(Đặc San Lâm Viên)
«Vàng tung
cánh hạc đi đi mãi
Trắng một màu mây vạn vạn đời»
(Thôi Hiệu - Vũ Hoàng Chương dịch)
Chiều Thứ Bảy, 4 tháng 6 năm 2022, nhận được email
của nhà văn Việt Hải ở
Thực ra, nhạc sĩ Cung Tiến đã qua đời trước đó gần
một tháng, vào ngày 10 tháng 5 năm 2022. Theo di nguyện của ông thì những người
thân, gia đình và bạn hữu, hãy giữ yên lặng cho đến khi có tin cáo phó chính
thức từ gia đình ông.
Thấm thoát đã 12 năm qua, lúc đó tôi phụ trách
Section B của nhật báo Saigon Nhỏ (7 số trong tuần, chủ đề mỗi ngày khác nhau,
Thứ Bảy là Văn Học Nghệ Thuật).
Khi nhận được thiệp mời Hội Văn Học Nghệ Thuật Việt
Mỹ (VAALA) sẽ thực hiện chương trình nhạc Cung Tiến với chủ đề Vết Chim Bay vào
tối Thứ Bảy, 10 tháng Bảy, 2010 tại La Mirada Theater, La Mirada, Nam
California. Tôi email cho Việt Hải viết về Cung Tiến. Tuần lễ sau nhận được bài
viết của Việt Hảỉ «Cung Tiến: Những Tình
Khúc Lãng Mạn Về Cố Nhân». Bài nầy đăng tải trên nhật báo Saigon Nhỏ, số ra ngày thứ
Bảy, 12 tháng 6 năm 2010. Trang Văn Học Nghệ Thuật với chủ đề về Cung Tiến.
Nhân tiện giới thiệu đêm nhạc Cung Tiến.
Trích những dòng chính của Việt Hải:
Nhà báo
Vương Trùng Dương hỏi tôi có bài viết nào về nhạc sĩ Cung Tiến không để anh
đăng báo nhân dịp Đêm Cung Tiến «
Trước
những năm 75, Giáo sư Cung Thúc Tiến giảng dạy học tại trường đại học Kinh
Thương (tức Kinh Tế & Thương Mại, Economics & Business) nơi tôi mài
đũng quần trên ghế nhà trường. Trái ngược với môn Kinh Tế, Tài Chánh gồm nhiều
số liệu, dữ kiện đo lường, những lý thuyết mang nhiều thống kê, toán học, những
thực tế của đời sống thường nhật, dù giảng dạy và làm việc với nghề nghiệp xét
ra chẳng có tí ti lãng mạn, nhưng tâm hồn của nhạc sĩ Cung Tiến phải nói là
lãng mạn vô song, nhạc dâng nỗi niềm nhớ thương biết bao giờ nguôi, buổi chiều
nhung nhớ cố nhân len lén trở về với tâm tư cô đơn...
Bài viết của Việt Hải khá dài với dòng nhạc bán cổ
điển (semi-classic) của một thời ở trời Tây, liên tưởng đến những ca khúc trữ
tình của nhạc sĩ Cung Tiến.
Về tiểu sử Cung Tiến đã được đề cập rất nhiều. Trích
bài viết của Việt Hải:
Cung Tiến tên thật là Cung Thúc Tiến, sinh ngày 27
tháng 11 năm 1938 tại Hà Nội. Thời kỳ trung học, Cung Tiến học xướng âm và ký
âm với hai nhạc sĩ nổi tiếng Chung Quân và Thẩm Oánh. Năm 1954 di cư vào Nam,
trong khoảng thời gian 1957 đến 1963, Cung Tiến du học ở Australia ngành kinh
tế và ông có theo tham dự các khóa về dương cầm, hòa âm, đối điểm, và phối cụ
tại Nhạc Viện Sydney.
Trong những năm 1970 đến 1973, với một học bổng cao
học của Hội Đồng Anh (British Council) để nghiên cứu kinh tế học phát triển tại
Cambridge, Anh Quốc, ông đã dự các lớp nhạc sử, nhạc học, và nhạc lý hiện đại
tại đó.
Vào đầu thập niên 1980 Cung Tiến phổ nhạc từ 12 bài
thơ trong tù cải tạo của Thanh Tâm Tuyền mang tên «Vang Vang Trời Vào Xuân», tập nhạc này được viết cho giọng hát và
Piano và được trình bày lần đầu tiên tại Thủ Đô Hoa Thịnh Đốn vào năm 1985.
Năm 1987, Cung Tiến viết nhạc tấu khúc Chinh Phụ
Ngâm, soạn cho 21 nhạc khí, được trình diễn lần đầu vào ngày 27 tháng 3, 1988
tại San Jose với dàn nhạc thính phòng San Jose, và đã được giải thưởng Văn Học
Nghệ Thuật Quốc Khánh 1988.
Năm 1992, Cung Tiến hoàn thành tập Ta Về, thơ Tô Thùy
Yên, cho giọng hát, nói, ngâm và dàn nhạc cụ thính phòng. Năm 1993, với tài trợ
của The Saint Paul Companies để nghiên cứu nhạc quan họ Bắc Ninh và các thể
loại dân ca Việt Nam khác, ông đã soạn Tổ Khúc Bắc Ninh cho dàn nhạc giao
hưởng. Năm 1997, ca đoàn Dale Warland Singers, đã đặt ông một bản hợp ca nhân
dịp kỷ niệm 25 năm thành lập ca đoàn nổi tiếng quốc tế này. Năm 2003, Cung Tiến
đã trình làng một sáng tác nhạc đương đại Lơ Thơ Tơ Liễu Buông Mành dựa trên
một điệu dân ca Quan họ. Ông là hội viên của hội nhạc sĩ sáng tác ở
Cung Tiến sáng tác rất ít và phần lớn các tác phẩm
của ông đều sau 1954, trừ bài Thu Vàng, Hoài Cảm được ông viết năm 1953 khi mới
15 tuổi, nhưng chúng thường được xếp vào dòng nhạc tiền chiến bởi cùng phong
cách trữ tình lãng mạn. Tự nhận mình là một kẻ amateur trong âm nhạc, viết nhạc
như một thú tiêu khiển, Cung Tiến không chú ý tác quyền và lăng xê tên tuổi
mình trong lĩnh vực âm nhạc. Các nhạc phẩm Hoài Cảm, Hương xưa của ông được xếp
vào những ca khúc bất hủ của tân nhạc Việt
Với các ca khúc tiêu biểu: Đêm (thơ Thanh Tâm Tuyền)
- Đêm Hoa Đăng - Đôi Bờ (thơ Quang Dũng) - Hoài Cảm - Hoàng Hạc Lâu (thơ Thôi
Hiệu - Vũ Hoàng Chương dịch) - Hương Xuân - Hương Xưa (viết tặng Duy Trác) - Kẻ
Ở (Mai Chị Về) (thơ Nguyễn Đình Tiên, thường bị nhầm là của Quang Dũng) - Lệ Đá
Xanh (thơ Thanh Tâm Tuyền, viết tặng Phạm Đình Chương) - Mùa Hoa Nở - Nguyệt
Cầm (ý thơ Xuân Diệu) - Thu Vàng - Thuở Làm Thơ Yêu Em (lời Trần Dạ Từ) - Vết
Chim Bay (thơ Phạm Thiên Thư)…
Về tác phẩm văn chương:
Hồi Ký Viết
Dưới Hầm (bản dịch tác phẩm của M. Dostoievski, 1969).
Một Ngày Trong Ðời Ivan Denissovitch (dịch từ A.
Solzhenitsyn, 1969). Một Ngày của Ivan Denissovitch kể về những gì xẩy đến cho
một người tù cải tạo tên Ivan Denissovitch trong một ngày dưới chế độ bạo ngược
cộng sản Stalin.
Trong lãnh vực văn học, giữa thập niên 50 và 60, với
bút hiệu Thạch Chương, Cung Tiến cũng đã từng đóng góp những sáng tác, nhận
định và phê bình văn học, cũng như dịch thuật, cho các tạp chí Sáng Tạo, Quan
Điểm và Văn. (Khi định cư ở Hoa Kỳ có viết cho số báo Việt ngữ với bút hiệu
Đăng Hoàng)…
Và cuối bài với cuộc tâm tình của Cung Tiến với phóng
viên Mặc Lâm, đài RFA ngày 13 tháng 4, năm 2006.
oOo
Tháng 3 năm 2018, tôi viết bài Thanh Tâm Tuyền, Giữa
Lòng Cuộc Đời tưởng niệm 12 năm ngày mất của ông. Nhân bài viết nầy ca sĩ Bích
Liên (BS Hội Ung Thư Việt-Mỹ) tặng tôi hai tập nhạc (sáng tác và phối âm) của
Cung Tiến.
Tuyển Tập Ca Khúc I
«Hoàng Hạc Lâu» ấn hành ở
Minnesota năm 2010 với những nhạc phẩm: Mắt Biếc, Lệ Đá Xanh, Nguyệt Cầm, Hương
Xưa, Đêm, Thu Vàng, Thuở Làm Thơ Yêu Em, Kẻ Ở, Hoài Cảm, Đi Núi, Khói Hồ Bay,
Đôi Bờ, Vết Chim Bay, Bản Tango Cuối, Hoàng Hạc Lâu. Trong tuyển tập nầy tác
giả ghi rõ sáng tác năm nào và thêm phần hòa âm năm nào. Chẳng hạn nhạc phẩm
Hương Xưa, khi ấn hành ở Sài Gòn chỉ hai trang, trong tuyển tập nầy (khổ 8.5 X
11) đến bảy trang.
Tuyển Tập Ca Khúc II «Vang Vang Trời Vào Xuân» cùng năm 2010. Trong Lời Chú Giải Của Tác
Giả ghi:
Năm 1981, họa sĩ Duy Thanh từ
Trong tuyển tập nầy có một số thơ của một Trần Kha
nào đó. Duy Thanh, hằng thư tín với gia đình Thanh Tâm Tuyền còn kẹt ở Sài Gòn,
bảo rằng ấy là «thơ bạn ta» đấy. Quả
nhiên, khi đọc, tôi nghe thấy đúng là thi phong của Thanh Tâm Tuyền. Sau nầy
tại
Để nhớ tới và vinh danh, người bạn thiết, lúc ấy vẫn
còn đang «lao cải» trong các «trại học tập cải tạo» của Cộng sản Bắc
Việt, năm 1981-1883 tôi đã lựa 10 bài «ngục
trung thi» của ông để hoàn thành một liên khúc (song cycle) mang tên Vang
Vang Trời Vào Xuân ...
Thanh Tâm Tuyền và Cung Tiến thân nhau từ ngày vào
Tuyển tập Vang Vang Trời Vào Xuân dày 88 trang, gồm
10 ca khúc: Long Giao, Trăng Tù, Hái Chè Dưới Trời Mưa Tháng Bảy, Bài Hát Tự
Do, Nhổ Cỏ Hương Nhu Nhớ Bạn, Chiều Cuối Tuần Qua Xóm Nghèo, Chiều Nắng Hanh
Trên Đồi Hương Nhu, Vang Vang Trời Vào Xuân.
Tuyển tập ca khúc với những bài thơ viết trong trong
trại tù của Thanh Tâm Tuyền ở vùng rừng núi hẻo lánh Bắc Việt, cách biệt thế
giới bên ngoài, với «ngục trung thi»
mang tên Vang Vang Trời Vào Xuân thoạt nghe không thích nghi nhưng đọc bài thơ
Vang Vang Trời Vào Xuân của Thanh Tâm Tuyền mới cảm nhận:
Mặt trời hồng như trăng
Thức lòng ta buổi sớm
Gió núi thổi rộn ràng
Gọi nghe biển dậy sóng
Đứng vững không khuỵu chân
Trên mảnh đất nghèo khổ
Thở hít tận vô cùng
Ngây say đóa hồng rợ
Vang vang trời vào xuân
Ta bật kêu mừng rỡ
Ơi bạn bè xa xăm
Tim ta cũng cháy đỏ
Rực thắm bóng trăng ngàn.
Trong tuyển tập nầy, ngoài 10 ca khúc phổ thơ trong
tù còn có các nhạc phẩm soạn cho hợp ca như Mùa Hoa Nở, Đêm Hoa Đăng và Đường
Hoa.
Tháng 10 năm 2020, trong loạt bài «Viết trong mùa đại dịch», tôi viết bài
Một Thoáng «Hương Xưa», trong đó dẫn
chứng lời ca «Tình Nhị Hồ vẫn yêu âm xưa.
Cung Nguyệt Cầm vẫn thương Cô Tô. Nên hồn tôi vẫn nghe trong mơ tiếng đàn đợi
chờ mơ hồ.Vẫn thương muôn đời nàng Quỳnh Như thuở đó»… mà vài tác giả viết
chưa đúng về chú giải (đàn nguyệt, đàn nhị… theo GS Trần Văn Khê) và điển tích.
«Cung Nguyệt Cầm vẫn thương Cô Tô»
nói đến chuyện tình Tây Thi với Ngô Phù Sai và Phạm Lãi. Cô Tô ở đây là Cô Tô
đài, không phải là Cô Tô trong bài thơ Phong Kiều Dạ Bạc của Trương Kế: «Cô Tô thành nội Hàn San tự». Tây Thi là
một trong tứ đại mỹ nhân, thi hào Lý Bạch nói về Tây Thi:
Phong động hà hoa thuỷ điện hương,
Cô Tô đài thượng yến Ngô vương.
Tây Thi tuý vũ kiều vô lực,
Tiếu ỷ đông song bạch ngọc sàng.
(Gió lay động sen trong toả hương thơm ngát
Trên đài Cô Tô, vua Ngô mở yến tiệc
Múa trong cơn say, Tây Thi mệt lả
Cười cựa mình vào giường ngọc bên song)
Tây Thi là người tình của Phạm Lãi nhưng vì vận nước
phải dâng cho Ngô Phù Sai. Phù Sai cho xây Cô Tô đài để làm chỗ vui chơi, chính
nơi nầy Phù Sai đắm chìm vào tửu sắc nên bị Việt Vương Câu Tiễn phục thù.
Mối tình Trương Quỳnh Như và Phạm Thái thời Lê mạt -
sơ Nguyễn trong Tiêu Sơn Tráng Sĩ của nhà văn Khái Hưng.
Robert Schumann: «Nhiệm
vụ cao quý của âm nhạc là chiếu sáng vào những cõi sâu thẳm trong trái tim con
người».
Gioachino Rossini: «Ngôn ngữ của âm nhạc là ngôn ngữ chung của tất cả mọi thế hệ và mọi dân
tộc; ai cũng hiểu được nó, bởi nó được hiểu bằng trái tim».
Beethoven: «Âm
nhạc khơi ngọn lửa trong tim người đàn ông và dâng lệ lên mắt người phụ nữ»
J. B Bach: «Âm
nhạc có thể giúp tinh thần rũ sạch mọi bụi trần của cuộc sống thường ngày».
Qua những điều ghi nhận đó, thể hiện trong những ca
khúc trữ tình của Cung Tiến.
Nhạc sĩ Cung Tiến sáng tác không nhiều nhưng những ca
khúc trữ tình của ông như Thu Vàng, Hoài Cảm, Nguyệt Cầm, Hương Xưa… trải qua
nhiều thập niên từ trong nước vào thập niên 50, 60 đến nay ở hải ngoại vẫn được
xem là những tình khúc bất hủ.
Bài thơ Viết Chim Bay của Phạm Thiên Thư với 4 câu
thơ cuối:
Cõi người có bao nhiêu
Mà tình sầu vô lượng
Còn chi trong giả tưởng
Hay một vết chim bay!
Bài thơ Hoàng Hạc Lâu của Thôi Hiệu qua nhiều bản
dịch, Cung Tiến chọn bản dịch của của nhà thơ Vũ Hoàng Chương với hình ảnh hai
câu thơ:
Vàng tung cánh hạc đi đi mãi
Trắng một màu mây vạn vạn đời.
Thứ Bảy, 10 tháng Bảy năm 2010, Cung Tiến từ
Minnesota đến xuất hiện trong tại La Mirada Theater, La Mirada, Nam California
trong chương trình văn nghệ Vết Chim Bay. 12 năm sau, Cung Tiến vĩnh biệt cõi
trần với vết chim bay. «Vàng tung cánh
hạc đi đi mãi» nhưng những nhạc phẩm của ông còn gởi lại trong lòng mọi
người. «Cố nhân xa rồi, có ai về lối xưa.
Hẹn nhau một kiếp xa xôi. Nhớ nhau muôn đời mà thôi!» (Hoài Cảm)
Little
Vương Trùng Dương
(Đặc San Lâm Viên)
No comments:
Post a Comment