Quan hệ ngoại giao Pháp-Trung Quốc sau đại dịch Covid-19

Quan hệ ngoại giao Pháp-Trung Quốc
sau đại dịch Covid-19

Thanh Hà

Pháp cần nhắc nhở Trung Quốc để nguyên tắc của Bắc Kinh «Không can thiệp vào công việc nội bộ của những quốc gia khác» không chỉ là một khẩu hiệu trống rỗng. Trên đây là nhận định của nhà Trung Quốc học Stéphane Corcuff, giảng dậy tại trường Khoa Học Chính Trị IEP Lyon về quan hệ Paris - Bắc Kinh một khi dịch Covid-19 đi qua.

Đại dịch Covid-19 làm dấy lên câu hỏi Trung Quốc có còn là một đối tác đáng tin cậy của thế giới nữa hay không ? Không chỉ bị cáo buộc che giấu sự thật về một loại siêu vi chủng mới gây viêm phổi cấp tính, ru ngủ Tổ Chức Y Tế Thế Giới về sức công phá của virus corona mà Bắc Kinh còn lao vào một cuộc chiến tuyên truyền từ việc nêu ra thuyết virus corona do quân đội Mỹ cấy vào Vũ Hán đến lời vu cáo một số chính khách của Pháp về hùa với Đài Loan thóa mạ tổng giám đốc Tổ Chức Y Tế Thế Giới vì màu da của ông…

Một số nhà ngoại giao Trung Quốc hàng đầu ở Bắc Kinh và hải ngoại một mặt lên án phương Tây bóp méo sự thật về dịch Covid-19 mặt khác trực diện chỉ trích Âu, Mỹ vô nhân đạo, để người già chết trong cô đơn và đói lạnh, kém cỏi trong việc đối phó với dịch bệnh. Tại Bắc Kinh, chính quyền dùng khẩu trang và trang thiết bị y tế để đo lường mức độ lệ thuộc của thế giới vào Trung Quốc.

Câu hỏi được đặt ra là một khi thế giới kềm tỏa được virus corona quan hệ giữa Pháp nói riêng, phương Tây nói chung với Bắc Kinh sẽ đi về đâu ? RFI tiếng Việt đặt câu hỏi với nhà Trung Quốc học Stéphane Corcuff giảng dậy tại trường Khoa Học Chính Trị Lyon.

RFI : Kính chào giáo sư Corcuff cảm ơn ông tham gia vào chương trình của chúng tôi.

Stéphane Corcuff : Trước hết cho tôi gửi lời kính chào thính giả của RFI Việt ngữ, tôi rất hân hạnh được nói chuyện trên đài. Trả lời câu hỏi của chị, sự thực là tôi không mấy lạc quan về mối quan hệ giữa Paris với Bắc Kinh  trong tương lai. Trung Quốc là một yếu tố quan trọng trong chính sách đối ngoại của Pháp. Có điều, khi cần lên tiếng thì Paris thường nấp dưới bóng của Liên Hiệp Châu Âu. Trung Quốc là một thách thức trong giai đoạn hậu Covid-19. Điều quan trọng là ngay từ bây giờ chúng ta phải xác định về mối quan hệ trong tương lai với Bắc Kinh, tức là đòi Trung Quốc phải đối mặt với quá khứ, phải giải thích về những gì đã xảy ra trong những tháng vừa qua từ khi virus corona bùng phát, về những nguyên nhân dẫn tới khủng hoảng y tế tại quốc gia này và cách Bắc Kinh giải quyết dịch bệnh. Quốc tế cần xác định được rằng liệu có bị Trung Quốc lừa dối hay không và phương Tây cần phải làm những gì để có được một mối quan hệ lành mạnh hơn, ổn định hơn, bền vững hơi với quốc gia này.

RFI : Còn bang giao giữa Pháp với Trung Quốc thì sao thưa giáo sư ?

Stéphane Corcuff : Tôi thực sự lo ngại về quyết tâm, về khả năng thực sự của Pháp khi cần nói với Trung Quốc những gì cần thiết. Đó là Bắc Kinh phải ngừng ru ngủ chúng ta, ngừng xem Paris như một đối tác thuộc hàng thứ yếu chỉ để mua vào hàng rẻ Trung Quốc. Bắc Kinh cần hiểu rằng đã đến lúc phải tôn trọng nước Pháp, tôn trọng nếp sống của một đất nước dân chủ. Pháp cần nhắc nhở để Bắc Kinh không thể can thiệp vào công việc nội bộ của Pháp. Đây là một nguyên tắc hàng đầu luôn được ngành ngoại giao Trung Quốc nhắc đến. Điều đó có nghĩa là Bắc Kinh không được chi phối các quyết định của Paris về biển Hoa Đông, Biển Đông, về châu Phi hay trong các chương trình hợp tác quốc tế. Không có lý do gì để Trung Quốc áp đặt hành trình các chuyến bay từ Pháp tới Đài Loan, hay bắt các hãng hàng không quốc tế trong đó có Pháp phải gọi Đài Bắc là Đài Bắc Trung Hoa. Tất cả những yếu tố đó thuộc về chủ quyền của nước Pháp không một ai được phép can thiệp.

RFI : Vậy Paris có thể làm được những gì để giữ khoảng cách với Bắc Kinh cả về mặt ngoại giao lẫn kinh tế khi biết rằng, hiện nay chẳng hạn Trung Quốc là nguồn cung cấp khẩu trang cần thiết nhất trong cuộc chiến chống Covid-19 ?

Stéphane Corcuff: Trong những điều kiện bình thường, đúng là không dễ để tách rời khỏi Trung Quốc bởi có rất nhiều thỏa thuận ràng buộc đôi bên và hơn thế nữa về mặt lý tưởng, Pháp vốn có lập trường thân Hoa lục. Có điều với năm tháng, Pháp đã «mở cửa cho cáo vào nhà» và giờ đây đã đến lúc chúng ta phải thận trọng hơn với Trung Quốc. Covid-19 đang làm thay đổi tình thế. Bắc Kinh  đang nỗ lực tuyên truyền để mọi người quên đi rằng virus corona xuất phát từ Vũ Hán, và chúng ta thấy là chiến dịch tuyên truyền đó không có hiệu quả. Quốc tế cần nắm lấy thời khắc lịch sử này để lấy cân bằng lại bang giao với Trung Quốc. Cái may của chúng ta ở đây là ngay cả đến giờ phút này Bắc Kinh  vẫn muốn lừa gạt thiên hạ, tôi muốn nói đến hình ảnh những lô hàng kém chất lượng Trung Quốc bán cho châu Âu trong  lúc mà châu Âu đang phải ráo riết đối mặt với đại dịch. Trong khi đó Đài Loan hay Hàn Quốc cũng là những nhà cung cấp khẩu trang và trang thiết bị y tế có uy tín. Tôi cho rằng Covid-19 là một điểm khởi đầu mới đem lại một tầm nhìn mới về quan hệ quốc tế.

RFI :  Xin một câu hỏi chót : ngày càng có nhiều tiếng nói đòi Trung Quốc phải «bồi thường» về những thiệt hại virus corona gây nên, hay trừng phạt Bắc Kinh đã che giấu thông tin về mối nguy hiểm Covid-19 có thể gây nên. Cộng đồng quốc tế có thể trừng phạt Trung Quốc được hay không ?

Stéphane Corcuff : Không, cho tới giờ phút này, tôi không tin là chúng ta có thể làm được điều đó. Đành rằng khủng hoảng đã xuất phát từ Trung Quốc nhưng đừng quên rằng người dân Trung Quốc đã trả cái giá đắt, cho dù chúng ta đều biết số người thiệt mạng thật sự cao hơn các báo cáo chính thức của Bắc Kinh rất nhiều. Bất luận số người chết là bao nhiêu tại Trung Quốc, dân Trung Quốc cũng là những nạn nhân đầu tiên của virus corona. Thứ nữa, kiện cáo hay đòi Trung Quốc bồi thường về tài chính là điều vô ích bởi thứ nhất là kinh tế của Trung Quốc và thế giới lệ thuộc vào lẫn nhau, thứ hai là không có một định chế pháp lý quốc tế nào có thẩm quyền để đòi phạt Trung Quốc cả. Lao vào tranh cãi đó là đi lầm đường và cũng đừng quên rằng, Trung Quốc có tính thù dai và tới nay Bắc Kinh  chưa từng bỏ qua quá khứ (trong khi đó thì những nước cựu thù như Pháp với Việt Nam hay Việt Nam với Mỹ đã sang trang quá khứ để hợp tác vì một tương lai chung). Dồn Bắc Kinh vào chân tường chẳng giải quyết được việc gì. Điều mà cộng đồng quốc tế phải làm đó là luôn luôn nói lên sự thật về khủng hoảng, về virus corona, về tầm mức nghiêm trọng và trách nhiệm của các quốc gia trước đại dịch. Không thể chối cãi rằng dịch bệnh đã xuất phát từ Vũ Hán và Trung Quốc không thể bắt cộng đồng quốc tế chấp nhận bất kỳ một giả thuyết nào khác. Kế tới là thế giới cần lập tức ngăn chặn Trung Quốc mở chiến dịch tuyên truyền, thâu tóm các định chế đa quốc gia như đã thao túng Tổ Chức Y Tế Thế Giới. Chúng ta thấy rõ là hành động này đe dọa trực tiếp đến sinh mạng của hàng triệu con người. Đó là điều mà Trung Quốc và Tổ Chức Y Tế Thế Giới phải chịu trách nhiệm.

Thanh Hà