Virus corona: Thể chế chuyên chế làm mất niềm tin của công
chúng?
Giáo
sư Nguyễn Văn Tuấn
Một nhóm phụ nữ đeo khẩu trang tập dưỡng sinh tại TP Vũ Hán
Mục tiêu của chính quyền là chặn đứng những thông tin thất
thiệt, tin giả gây hoang mang dư luận. Nhưng việc hệ thống truyền thông dòng
chính đánh mất niềm tin của công chúng và cách sử dụng hệ thống an ninh để ngăn
chặn thông tin sẽ có hiệu quả cho việc kiểm soát dịch?
Việt Nam
Phó Thủ tướng Chính phủ Việt Nam, ông Vũ Đức Đam, tại cuộc họp
khẩn của Bộ Y tế về ứng phó dịch viêm phổi cấp do virus corona mới (nCoV) chiều
26/1 (mùng 2 Tết) đã yêu cầu xử lý người tung tin thất thiệt về virus corona.
Báo điện tử VOV dẫn lời ông Đam yêu
cầu “Bộ Công an phải theo dõi, đề phòng khi có đối tượng tung tin thất thiệt về
tình hình dịch bệnh phải ngăn chặn ngay. Đây là hành động gây hoang mang, nguy
hại phải xử ký nghiêm”.
Trước đó, một số facebooker ở tỉnh Khánh Hòa đã bị cơ quan công
an mời lên làm việc, sau khi họ đăng lên Facebook thông tin về việc nhiễm virus
corona tại tỉnh này.
Truyền thông nhà nước đưa tin rằng, công an tỉnh này đã triệu
tập một số Facebooker đến các đồn cảnh sát để làm việc về các bài đăng gần đây
của họ, trong đó có đưa tin “có du khách người Trung Quốc và cả người Nha Trang
nhiễm virus corona”.
“Quá trình làm việc, các facebooker cho rằng, chỉ nghe qua một
số người đồn đoán về người nhiễm bệnh do virus corona, khi chưa được kiểm chứng
của các cơ quan chức năng đã đưa lên mạng xã hội”, báo Khánh Hòa loan tin.
Sau khi bị thẩm vấn, những người sử dụng facebook này đã phải
xóa bài đăng nói trên.
Khánh Hòa là một trong những địa điểm du lịch của Việt Nam
Nên điều người dân nơi đây rất lo lắng về nguy cơ bị nhiễm
virus corona từ những khách du lịch này không có gì là lạ.
Trước đó, một số Facebooker địa phương cũng đưa tin vào ngày
9/1, một em nhỏ 10 tuổi, ở tỉnh này, tên là Lê Nguyễn Thị Thanh Hiền đã tử vong
do chủng virus corona NL63 gây ra.
Các facebooker cũng tải lên mạng giấy chứng tử cấp bởi chính
quyền xã nơi gia đình em cư trú.
Tuy nhiên, cơ quan chức năng tại Khánh Hòa, gồm cả Sở Y tế tỉnh
này, tuyên bố rằng tỉnh này chưa có bất kỳ trường hợp nhiễm virus corona nào.
Và trường hợp tử vong nói trên là do chủng virus corona khác, không phải loại mới
bùng phát gần đây ở Trung Quốc.
Hiện ở tỉnh này có năm trường hợp nghi ngờ, trong đó có ba
khách du lịch Việt Nam
Đến thăm Hồ Bắc ổ dịch virus corona vào Mùng Một Tết
Tương tự Khánh Hòa, Đà Nẵng cũng là địa phương có rất đông
du khách Trung Quốc đến du lịch.
Chiều 27/1, bà Ngô Thị Kim Yến, Giám đốc sở Y tế TP Đà Nẵng,
cho báo chí Việt Nam biết, tính đến trưa cùng ngày, trên địa bàn có gần 12.000
người Trung Quốc đang đi du lịch và làm việc.
Hiện Đà Nẵng ghi nhận 41 trường hợp có biểu hiện sốt; trong
đó có 3 người phát hiện tại cửa khẩu, 38 người dân và du khách tự đến bệnh viện
khám.
Bởi có lượng khách Trung Quốc nhiều như vậy nên tin đồn liên
quan đến dịch bệnh này tại Đà Nẵng xuất hiện trên facebook khá nhiều.
Tranh cãi nổ ra gần đây ở Đà Nẵng liên quan tới việc một chủ
khách sạn ở thành phố này dán bảng ngưng phục vụ khách đến từ Trung Quốc.
Theo chủ khách sạn, việc từ chối
là để bảo đảm an toàn cho nhân viên và khách đang lưu trú tại khách sạn trong
diễn biến lây lan của dịch bệnh, tờ Tuổi trẻ đưa tin.
Tuy nhiên, vẫn theo chủ khách sạn, một số đơn vị chức năng của
Đà Nẵng đã đến vận động khách sạn tháo bảng ngưng phục vụ khách đến từ Trung Quốc
và tôn trọng quyết định đặt phòng trước đó của họ.
Khách sạn phản ứng quyết liệt với lý do nếu có người nhiễm
chủng virus corona vào khách sạn thì nơi này sẽ ảnh hưởng đến các du khách khác
và tình hình kinh doanh.
Hiện khách sạn này vẫn từ chối nhận khách đến từ Trung Quốc
và đưa sự việc lên mạng xã hội, gây ra nhiều tranh cãi gay gắt.
Trung Quốc: muốn làm im các chỉ
trích
Cách ứng xử của nhà cầm quyền Việt Nam
Tại Trung Quốc, theo tờ New York Times,
giữa khi bệnh do virus corona đang lây lan, các quan chức Vũ Hán đã mạnh miệng
rằng bệnh đã được kiểm soát và có thể điều trị.
Cảnh sát Trung Quốc cũng đã thẩm vấn 8 người đăng trên
phương tiện truyền thông xã hội về virus này vì cho rằng họ đã làm lan truyền
tin đồn trên mạng.
Hai ngày trước khi công bố chính thức về mức độ nghiêm trọng
của vụ dịch, Vũ Hán cũng tổ chức một bữa tiệc với sự tham dự của hơn 40.000 gia
đình để đăng ký.... kỷ lục thế giới.
Vương Quảng Phát, Trưởng khoa Hô hấp và Hồi sức Cấp cứu, Bệnh
viện Đại học Bắc Kinh I, khi ấy cũng hậu thuẫn bằng lời khẳng định trên Đài
truyền hình Trung ương Trung Quốc vào ngày 10/1 rằng, tình trạng của các bệnh
nhân ở Vũ Hán và tình trạng dịch bệnh đang lan rộng là có thể kiểm soát được.
Thông
tin cảnh báo về chủng virus corona mới được dán tại sân bay Tegel ở Berlin
Ông còn tuyên bố: “Phần lớn bệnh nhân được phân loại từ nhẹ
đến trung bình”.
Khi một nhóm các nhà báo Hong Kong
đến bệnh viện Vũ Hán, cảnh sát đã giữ họ trong vài giờ; kiểm tra điện thoại và
máy ảnh. Nhóm nhà báo này sau đó bị buộc phải xóa video, theo New York Times.
Nhưng chính ông Vương, sau đó vài ngày, bị chuẩn đoán mắc chủng
virus corona mới.
Chính những thông tin 'loạn xì ngầu' như vậy khiến người ta
dần đánh mất niềm tin vào truyền thông dòng chính khi dịch bệnh chính thức được
xác nhận với tình trạng “nghiêm trọng”.
Còn nhớ, năm 2003, lúc dịch SARS bùng nổ, Tổ chức Y tế Thế
giới (WHO) từng chỉ trích mạnh mẽ Trung Quốc cố che giấu mức độ nghiêm trọng của
đại dịch.
Khi đó, ở Trung Quốc, việc chính quyền địa phương tìm cách
che đậy hay làm đẹp các con số, không dám báo cáo con số thật; tiếp đó là việc
trì hoãn các biện pháp điều trị dự phòng đã khiến dịch lan rộng.
Với dịch viêm phổi cấp hiện tại, bài học đó xem ra đang được
lặp lại.
Hôm 3/1, Công an Vũ Hán đã phạt 8 người vì “loan tin sai lệch vô căn cứ trên internet”. Công an
cũng yêu cầu công dân ở Vũ Hán không truyền bá thông tin sai lệch.
Nhưng khi đó, đã có ít nhất là 27 trường hợp được chuẩn đoán
đã nhiễm bệnh, theo trang web của Viện báo chí Poynter.
Những người này bị cáo buộc bởi họ đã đăng trên Weibo (một nền
tảng truyền thông xã hội giống như Facebook) và trên các ứng dụng nhắn tin khác
rằng, SARS đã quay lại.
“Chế độ chuyên chế không tốt cho sức khỏe”, Andrew
Stroehlein, Giám đốc truyền thông khu vực châu Âu của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền,
viết trên twitter.
Còn Rose Luqiu, Phó Giáo sư báo chí, cũng là người từng đưa
tin về SARS với tư cách là phóng viên Đài truyền hình Phoenix có trụ sở tại
Hong Kong, nói với New York Times rằng: “Cách thức thông tin về chủng virus mới
này với công chúng cũng tựa như với virus SARS 17 năm trước”.
Mất niềm tin vào nhà chức trách?
Xu Triyuan, người từng phê bình gay gắt cách thức chính phủ
Trung Quốc việc xử lý dịch SARS viết rằng, “Hệ thống này đã thành công khi nó
phá hủy sự chính trực của con người, đánh mất đi uy tín của các tổ chức và khả
năng của xã hội để nói về những vấn đề của mình. Những gì còn lại chỉ là sự
kiêu ngạo, một loạt các thông tin lộn xộn và những cá nhân yếu đuối, bị cách ly
trong nỗi giận dữ”, theo tờ New York Times.
Tại Việt Nam, Giáo sư Nguyễn Văn Tuấn (Đại học New South
Wales, Úc) nhận xét trên Facebook cá nhân rằng, tình trạng misinformation, tin
giả liên quan đến chủng virus Corona mới, “không chỉ diễn ra trên mạng xã hội
mà còn trên báo chí được xem là 'chánh thống'... Ngạc nhiên thay, nhiều người
tung tin nhảm lại là những facebooker nổi tiếng.”
“Cũng có thể họ mất niềm tin vào các nhà chức trách”, ông viết
thêm.
Bởi vậy, muốn chống tin giả, thì bên cạnh việc người đọc tự
'lượng giá thông tin', đòi hỏi chính quyền cập nhật và minh bạch trong cung cấp
thông tin.
Thay vì “mời” các facebooker lên đồn công an “uống trà”, giờ
là lúc Việt Nam
Đó mới là cách phòng chống tin giả và thông tin sai lệch hữu
hiệu?
Bởi như Giáo sư Alfred Hermida,
Giám đốc chương trình báo chí tại Đại học British Columbia, Canada lý giải về
hiện tượng tin giả trỗi dậy cùng với sự lan rộng của chủng virus corona mới.
“Khi thiếu thông tin và sợ hãi, sẽ có tin đồn xuất hiện để lấp
đầy khoảng trống đó”, ông nói với CBC.
Trong khi đó, báo chí nhà nước Việt Nam
TQ xây bệnh viện gấp tại Vũ Hán
Các báo dẫn các thông tin được lan truyền trên mạng xã hội
như việc người dân đổ gục khi đang đi trên đường ở Vũ Hán, chính quyền Trung Quốc
che đậy số người chết thật sự, nhiều người tìm cách đào thoát khỏi khu cách
ly... như những dân chứng của tin giả.
Báo chí Việt Nam
Giáo sư Nguyễn Văn Tuấn
No comments:
Post a Comment