«Chiến tranh lạnh mới» gia tăng cường độ vì các sự kiện gần đây và hậu quả

 

 

«Chiến tranh lạnh mới» gia tăng cường độ
vì các sự kiện gần đây và hậu quả

 (Tóm tắt)

Cuộc xung đột Mỹ Trung bắt đầu cách công khai từ «Chiến tranh mậu dịch» vào tháng 7/2018. Cuộc chiến lan qua các mặt trận khác và ngày càng gia tăng cường độ, và trở thành một «Chiến tranh lạnh mới» (New Cold war) xảy ra gần như toàn diện và toàn cầu.

I. Khái quát về «Chiến tranh lạnh» (Cold war)

1. Bối cảnh và Nguyên do «Chiến tranh lạnh mới» (New Cold war)

Bối cảnh thế giới. Bối cảnh chánh trị và kinh tế thế giới của hai cuộc chiến tranh mới (tạm gọi Cold war II, CWII, từ 2018) và «Chiến tranh lạnh cũ», (Cold war I, 1945–1991) rất khác nhau. Tình trạng các nước thuộc thế giới thứ ba, không phân chia rõ ràng với Trung cộng và Mỹ cùng như những hơp tác kinh tế có khi cả hai phe. Ngay cả Trung cộng và Mỹ có lúc đối tác, có lúc cạnh tranh. Còn «Chiến tranh lạnh cũ» rất rõ ràng lằn ranh của các nước chọn theo phe nào.

Khi Liên sô bị sụp đổ (1991) không làm Hoa kỳ sụp theo. Nay, nếu Trung cộng hay Mỹ bị sụp đổ thì phe chiến thắng cũng sẽ bị tan nát.

Nguyên do từ hai quốc gia đối nghịch.

● Từ Trung cộng:

– Lợi dụng và lạm dụng phi pháp Toàn cầu hóa để phát triển kinh tế

– Tiếm đoạt âm thầm, phi pháp về mậu dịch, đầu tư, khoa học kỷ thuật nhằm vượt qua Hoa kỳ.

– Thực hiện «mộng đại bá quyền»

– Chạy đua vũ trang

– Quảng bá mô hình XHCN mới. Vận động chiến tranh tâm lý chống tư bản.

● Từ Hoa kỳ:

–  Cứu vãn sự suy yếu và thiệt hại do Trung cộng tấn công

– Ngăn chận sự đánh cắp kỷ thuật và tin tức an ninh quốc phòng

– Phản tĩnh nhận định sai lầm về Trung cộng

– Cố giử địa vị số một trên thế giới. Mỹ suy yếu trên quốc tế và quốc nội

– Bảo vệ giá trị và mô hình Tự do Dân chủ, Nhân quyền

2. Sự khác biệt về căn bản, mục tiêu và tính chất hai cuộc Chiến tranh lạnh

Mục tiêu:

Trung cộng muốn đạt mức phát triển kinh tế bằng hay hơn Mỹ. Trung cộng muốn đưa ra cho thế giới mô hình XHCN mới mà Trung cộng cho rằng thích hợp cho thời đại mới. Và Hoa kỳ thì ngược lại chống tham vọng của Trung cộng.

Tính chất:

«Chiến tranh lạnh mới» khởi đi và bắt nguồn từ phương diện kinh tế, của hai cường quốc kinh tế trong phong trào toàn cầu hóa rất mở rộng. Các mặt trận tấn công cũng là mậu dịch, đầu tư, viện trợ, khoa học kỹ thuật. Hai bên có sự ràng buộc, đan rẽ nhau trên các mặt trân, rất khó tách ra hay cắt đứt nhau cách nhanh chóng. Đối với các nước đang phát triển, chủ thuyết chánh trị không quan trọng bằng tiền.

Hệ quả:

Từ bối cảnh, đến mục tiêu và bản chất có nhiều khác biệt, sự thương lượng hay cách chấm dứt «Chiến tranh lạnh mới»  khó hơn «Chiến tranh lạnh cũ». Kinh tế và bang giao thế giới gặp nhiều hậu quả tai hại hơn thời gian 45 năm «Chiến tranh lạnh cũ».

II. Sự kiện gần đây làm gia tăng cường độ «Chiến tranh lạnh mới»

«Chiến tranh lạnh mới» gia tăng cường độ vì các sự kiện mới xẩy ra trong vòng hai năm nay.

Có 4 sự kiện quốc tế đó được tóm tắt:

1. Nỗ lực mới của Mỹ tại Á châu Thái Bình Dương

Vùng Á châu Thái Bình Dương – Ấn Độ Dương là chiến trường quan trọng nhứt có tính quyết định nhứt hiện nay và trong tương lai. Trong «Chiến tranh lạnh mới» sau 20 năm, Hoa kỳ có ảnh hưởng quan trọng nhứt. Từ 10 năm nay, Trung cộng có ảnh hưởng kinh tế lên trên Hoa kỳ. Vì vậy Hoa kỳ trong gần dây có những nổ lực mới quan trọng trong sự ngăn chận và làm suy yếu Trung cộng. Đó là:

Liên minh kinh tế Ấn Độ – Thái Bình Dương (IPEF) –  Là một Liên minh kinh tế lớn nhứt. Gồm 13 nước, có Ấn Độ và Việt Nam, thỏa hiệp chánh thức hồi tháng 5/2022. Và Bộ trưởng các nước họp ở Los Angeless tháng 9 vừa qua. Khối Ấn Độ–Thái Bình Dương chiếm 40% GDP thế giới (lớn nhứt), tranh với Hiệp định RCEP của Trung cộng, chiếm 30% GDP thế giới. Ấn Độ–Thái Bình Dương có 4 lảnh vực chánh: Mậu dịch, Chuổi cung ứng, Năng lượng sạch, và Chống tham nhũng.

Chương trình viện trợ Hạ tầng cơ sở $600 tỷ. 7 quốc gia kỹ nghệ phát triền cao (G7) trong họp thưởng định (thánh 7/2022) đưa ra kế hạch tài trợ $600 tỷ cho hạ tầng cơ sở cá nước vùng Á châu Thái Binh dương.

Gia tăng Cải thiện Vận động Liên minh và sự hợp tác quốc tế của Mỹ về bang giao quốc tế và an ninh quốc phòng trong vùng, nhứt là Biển đông, vùng quan trong về hàng hải quốc tế (50% hàng hóa toàn cầu đi qua đường biển nầy), và có tiềm năng dầu khí khá lớn. Cùng nhiều tập trận quân sự, nối kết các đảo nhỏ Nam Thái bình dương.

2. Sách lược và mục tiêu của Tập cận Bình trong nhiệm kỳ mới

Chiến tranh lạnh mới còn bị căng thẳng hơn, khó giải quyết hơn, do sự kiện Tập cận Bình (TCB) vừa nắm chức Chủ tịch Trung cộng thêm 5 năm nữa. Vì chủ trương đường lối cứng rắn của TCB trong 10 năm qua không thay đổi mà còn cương quyết thực hiện chống Hoa kỳ và đồng minh trong tương lai. Các mục tiêu sách lược Trung cộng là:

– Cải thiện kinh tế, nhứt là sự sự suy yếu trong khỏng 3 năm qua, để tạo sức mạnh hổn hợp.

– Mộng lên lảnh đạo thế giới. Ít nhứt giử chặc sự lảnh đạo vùng Á châu TBD

– Tấn công kinh tế Hoa kỳ và các nước tư bản khác. Kế hoạch dự kiến đến 2035 sản phẩm Trung cộng có chất lượng ngang bằng hàng Mỹ.

– Bành trướng kết hơp với các nước qua kế hoạch BRI, tăng nhập nguyên liệ và năng lượng cho nhu cầu nội địa và mở rộng các căn cứ quân sự tại nhiều nơi trọng yếu.

– Tăng cường quân sự nhiều hơn. Kế hoạch Thống nhứt Đài loan

– Trong đại hội đảng tháng 10/22. TCB cũng nhấn mạnh các điểm trên, nói nhiều hơn về gia tăng quốc phòng. Điểm cốt lõi là Trung cộng cố giử vững vị thế số một vùng Á châu Thái bình dương, và từ đó tiến rộng ra khắp toàn cầu trong trong «Chiến tranh lạnh mới» nầy.

Mục tiêu và kế hoạch nói trên có tác dụng tăng cường độ «Chiến tranh lạnh mới» nhiều hơn là di tìm thỏa hiệp Trung cộng từng tuyên bố không muốn gây chiến với Mỹ.

3. Liên kết Trung cộng–Nga qua chiến tranh Ukraine

Trung cộng Liên kết chặc hơn với Nga qua chiến tranh Ukraine (từ 2/2022). Trung cộng và Nga tuyên bố hổ trợ không giới hạn. Đó là rõ ràng hơn cụ thể hơn của hai nước mạnh và độc tài. Cách tổng quát sự cam kết mới nầy làm tăng sức mạnh, nhứt là quân sự trong thế trận của «Chiến tranh lạnh mới». Sự kiện nầy có tác động chánh yếu:

Sức mạnh về chánh trị quốc tế của Trung cộng mạnh thêm nhờ một số nước ủng hộ Nga. Nhưng ngược lại Trung cộng nhận chịu sự phản đối quốc tế nhiều hơn, vì đa số ủng hộ Ukraine.

Liên minh chống đối Hoa kỳ và Tây phương mạnh hơn về quân sự, kinh tế, kỹ thuật, nhứt là năng lượng, nhờ có thêm sức mạnh của Nga.

Chiến trận và sự đối đầu mở rộng hơn, phức tạp hơn về an ninh lẫn kinh tế tài chánh, vì những cấm vận của Hoa Kỳ và Tây phương, và cuộc chạy đua vũ lực.

Nhưng sự kiện Ukraine cũng có thể tác dụng ngược có bất lợi cho Trung cộng và có lợi cho Mỹ và đồng minh sau hơn nửa năm thử sức ở Ukraine về sức mạnh quân sự, kinh tế và chánh trị quốc tế.

4. Sự suy thoái kinh tế thế giới

Kinh tế thế giới đang ở tình trạng suy giảm từ 2020, theo World Bank, sẽ còn giảm thêm cho 2023 (tăng trưởng 2. 9% 2022, 2.7% 2023).

Qua tác động của Chiến tranh mậu dịch, rối đại dịch, thêm vào chiến tranh Ukraine, ba cơn bảo lớn đến với toàn cầu trong thời gian ngắn, đưa đến khủng hoảng về kinh tế, chánh trị và xã hội thế giới.

Mọi nước đều có khó khăn, ít hau nhiều. Khi tình hình kinh tế và chánh trị thế giới có xáo trộn, có rũi ro, thì sự xung độ gia tăng và khả năng thương thảo càng ít triển vọng.

III. Hệ quả «Chiến tranh lạnh mới»

Cuộc chiến nào dù có đổ máu hay không đều đưa tới nhiều thiệt hại. Như trên có nói cuộc chiến nầy rất phức tạp, chưa biết được nó sẽ còn những biến chuyển nào, kể cả đụng độ lớn về quân sự, hoặc cường độ xung đột mạnh hơn có thể thay đổi trật tự thế giới, hay hình thành một đa cực mới trên thế giới. Tới nay, thì theo nhiếu nghiên cứu, đều nói là có nhiều tai hại, và cường độ còn gia tăng.

1. Trên thế giới.

Khó khăn và thiệt hại trên nhiều mặt: kinh tế, chánh trị, xã hội cùng một lúc và có tác dụng qua lại với nhau.

Kinh tế thế giới đang suy sụp và tương lại còn u ám. Mức tăng trưởng giảm, Lạm phát tăng, Công chi tăng, khủng khoảng tài chánh.

Chánh trị thế giới đi vào biến đổi mới. Mô hình «XHCN của thời đại mới» chỉ là một biến thể của Cộng sản, hay chỉ là đòn tuyên truyền ngụy tạo, và ma giáo của Trung cộng, cọng thêm một thể chế, một loại chánh quyền chuyên chính, tàn bạo hòa hợp có mức độ với một số nước bề ngoài Dân chủ nhưng thực chất là độc tài và tham nhũng.

Về xã hội và quần chúng tại nhiều nước có những cuộc tranh đấu triền miên không giải quyết được, vì diểm đồng qui của ước vọng của Chánh quyền hay đảng cầm quyền, rất khác với ước vọng cũa đại đa số quần chúng thiện lương.

Cũng như “Chiến tranh lạnh cũ», “Chiến tranh lạnh mới»  có thể có cuộc chiến đổ máu ở mức độ nhỏ hay khu vực. Và phía sau đó tiềm ẩn một mối lo, dù còn nhỏ, xảy ra «Chiến tranh thế giới thứ ba».

Tuy nhiên, trong bất cứ cuộc chiến nào, có một số quốc gia đau khổ, nhưng đồng thời cũng có một số nước được may mắn thoát ra được một tai họa nào đó.

2. Hệ quả cho Việt Nam

Trong bài khảo luận ngắn nầy, tôi xin nói hệ quả “Chiến tranh lạnh mới»  vắn tắt ảnh hưởng đến Việt Nam, bởi vì Việt Nam lại kẹt quá nhiều trong Chiến tranh lạnh lần nầy, và bởi vì mọi người Việt bất cứ ở đâu đều mong sự biến đổi mạnh mẽ với Việt Nam. Việt Nam có thể được một số lợi và cũng có thể bị một số mất mát.

 Hệ quả với Việt Nam cũng khá phức tạp, vì các lý do, thứ nhứt là Việt Nam ở vị trí địa lý gần trung tâm vùng đối đầu chánh của Mỹ – Trung cộng (vùng Á châu Thái bình dương) ; thứ hai vì Việt Nam ở thế «đu dây» lỏng lẽo giữa Trung cộng và Hoa kỳ. Dù chánh quyền Việt Nam tuyên bố «không chọn bên», nhưng thực tế và nguyên tắc chánh trị quốc tế, Việt Nam khó đứng giữa trong tranh chấp lần nầy. Sức mạnh Việt Nam rất thấp, khả năng chống đở kém, Việt Nam bị tác động cùng lúc bởi hai bên. Chắc chắc VNCS không bỏ Trung cộng và Trung cộng cũng không buông Việt Nam, mặt khác Việt Nam phải giao thương về mặt kinh tế với Hoa kỳ càng nhiều càng tốt để sống còn, và giảm bớt áp lực quần chúng; lý do thứ ba là kinh tế Việt Nam lệ thuộc quá lớn xuất cảng và đầu tư ngoại quốc mà hai nước chánh yếu là Hoa kỳ và Trung cộng, nhưng Việt Nam lại có nền kinh tế nhiều bất ổn và thiếu căn bản tự chủ tự lực, nên nó bị tác động nhiều bởi chiến tranh nầy. Trung cộng và cả Mỹ đều có thể làm áp lực hay gây khó dễ cho kinh tế Việt Nam, hoặc ngược lại.

Trong đoản kỳ, Việt Nam đã và sẽ nhận được một số đầu tư ngoại quốc rời bỏ Trung cộng hay một số công ty mới từ Mỹ và đồng minh, trong lảnh vực «chuổi cung ứng» thay thế độc quyền Trung cộng trước đây. Xuất cảng Việt Nam gia tăng tại thị trường Mỹ và Âu châu. Nhưng cái thuận lợi nầy vẫn có bấp bênh vì doanh nhân và thị trường quốc tế giảm nữa nếu “Chiến tranh lạnh mới»  gia tăng cao. Mặt khác Chánh quyền Việt Nam là độc đảng độc tài, quyền lợi của dảng là trên hết, kể cả chủ quyền quốc gia. Trong hướng chuyển biến tốt nầy, Việt Nam còn hưởng được nhiều tài trợ hơn từ các cơ quan quốc tế như World Bank, Quỹ tiền tệ quốc tế, Ngân hàng Phát triển Á châu, hoặc từ Hoa kỳ và đồng minh lớn của Hoa kỳ. Cái lợi khác là khi họp tác với các nước tư bản, công nhân Việt Nam sẽ có hy vọng cải tiến kỹ thuật, doanh nhân trong nước có thể có những máy móc trang bị kỹ nghệ tốt hơn, và hai điều nầy giúp ích cho nền kinh tế có tầm cở quốc tế.

Về đường dài, Trung cộng không để cho VNCS nghiêng nhiều về Mỹ. Trung cộng sẽ có nhiều áp lực mới. Việt Nam sẽ phải bị mất nhiều hơn về quyền lợi ở biển, về hải đảo, Việt Nam bị ép buộc cho Trung cộng đầu tư nhiều hơn, Việt Nam cho Trung cộng xây dựng cơ sở lớn ở các địa điểm quan trọng như Vân đồn, Phú quốc. Trung cộng còn ôm chặc các lảnh tụ CSVN. Hoa kỳ o bế Việt Nam nhiều hơn, nhưng thời cũng dụ dỗ áp đảo nhiều hơn tùy vấn đề có liên quan đến Mỹ tại Đông nam Á. Việt Nam phải có những thay đổi mạnh hơn về việc tuân thủ luật quốc tế. Lợi hay hại cho Việt Nam, gồm chánh quyền và dân chúng, là sự thay đổi theo chiều hướng của sự thay đổi mới trong vùng.

Về phía dân chúng, có hiểu rằng, chỉ có biến chuyển mạnh có tính quốc tế, mới hy vọng thay đổi được Việt Nam, mới hy vọng có được Dân chủ, Tự do thực sự trong tương lai. Cho nên “Chiến tranh lạnh mới»  là một cơ hội tốt, là một dịp may. Mà chiến tranh lạnh cũ là một bất hạnh, miền Nam Việt Nam bị mất luôn cho Cộng sản. Cuộc tranh đấu mới hôm nay của người Việt cần dựa vào quốc tế.       

Nguyễn Bá Lộc
California, Oct 20/2022